Dạy - Học Văn và thế giới cảm xúc của HS

Cô Nguyệt Anh với đề văn độc đáo

TT - “Cô đã không thể cầm được nước mắt khi đọc bài viết này của con. Giờ cô mới hiểu con là ai. Bài văn này quý nhất ở tấm lòng thành thực. Con hãy đọc nó trước ban thờ của mẹ con, con nhé!”.

Cô Đặng Nguyệt Anh trong giờ dạy văn ở lớp 11A1 chuyên lý Trường chuyên Hà Nội - Amsterdam - Ảnh: Quang Thế

>> “Thư gửi mẹ” gây xúc động cộng đồng mạng

Đây là một trong những lời phê, thực chất là lời tâm sự của cô giáo Đặng Nguyệt Anh - giáo viên dạy văn Trường chuyên Hà Nội - Amsterdam - với một nữ sinh của mình từng trải qua nỗi đau mất mẹ. Và những bài văn được đọc và chấm trong đêm khuya luôn là cầu nối để gắn bó tình thầy trò.

Mỗi đề văn là một chìa khóa

"Đề văn không nhằm lấy điểm để xét học lực, mà chỉ để học sinh có cơ hội giãi bày những trải nghiệm, tình cảm của mình"

Sự mới mẻ trong cách dạy học, cách ra đề thi, cách cùng học trò thâm nhập vào đời sống, tìm kiếm tư liệu để hoàn thành những bài tập, những đề tài khác nhau, đặc biệt là trái tim luôn hướng về học sinh với sự giao cảm kỳ lạ đã khiến cô giáo Đặng Nguyệt Anh có chỗ đứng trong lòng rất nhiều học sinh các thế hệ, kể cả những học sinh của khối chuyên các môn khoa học tự nhiên. Mỗi một tập bài chấm xong, mỗi một bài tập làm xong, mỗi một đề thi được gợi mở là một chìa khóa để cô giáo mở ra thế giới tâm hồn của các em học sinh.

Hiếm có giáo viên dạy văn nào có những đề văn độc đáo thế này: Anh/chị hãy chọn một trong ba đề sau: Đề 1: Tại sao lại không?; Đề 2: Điều em muốn nói với cô; Đề 3: Người ấy đối với tôi. Đây là đề văn cô giáo Đặng Nguyệt Anh ra cho học sinh lớp 10 chuyên Nga. Đề văn không nhằm lấy điểm để xét học lực, mà chỉ để học sinh có cơ hội giãi bày những trải nghiệm, tình cảm của mình.

Nguyễn Trà My, một học sinh chọn đề “Người ấy đối với tôi”, đã viết về mẹ của mình. Lần đầu tiên từ khi mất mẹ vào năm học lớp 3, cô bé này đã viết những dòng đầy xúc động về ký ức có mẹ, về nỗi đau đớn khi mẹ rời xa, về cả những dằn vặt, ghen tị với bạn bè khi em lớn lên trong tình cảnh thiếu sự chăm sóc của mẹ.

Một học sinh khác chọn đề “Tại sao lại không?” với cách đặt vấn đề khá thú vị: Có một cô bạn hỏi tôi “Hà này, đã bao giờ ấy quàng tay vào cổ mẹ và nói “Con yêu mẹ!” chưa?”. Một phút ngạc nhiên tôi lắc đầu “Chưa, chưa bao giờ”. Cô bạn bảo “Vậy tối nay về nhà gặp mẹ thử làm thế nhé”. Tại sao lại không?

“Tại sao lại không?” đã giúp nhiều học trò đặt những câu hỏi cho mình, để khám phá những điều thật giản đơn nhưng quý giá mà lâu nay các em không nghĩ đến.

Những đề văn siêu ngắn, chỉ vẻn vẹn 5-6 chữ, nhưng những trang viết của học trò thì sinh động và dào dạt. Không có thang điểm sẵn, không có đáp án cứng nhắc. Mỗi bài văn, một sự chia sẻ. Những chìa khóa đã được mở để đi vào tâm hồn học sinh một cách tự nhiên như vậy.

Cũng với những cách ra đề mới mẻ này, cô Đặng Nguyệt Anh đã biết đến Nguyễn Trung Hiếu khi em viết về mơ ước của mình và niềm đam mê môn vật lý của em, rồi “Thư gửi mẹ” chạm đến trái tim hàng ngàn bạn trẻ.

Chất liệu đời sống

Trong sáng kiến kinh nghiệm về “Cách ra đề bài nghị luận xã hội trong trường THPT”, cô giáo Đặng Nguyệt Anh đã kể về những trăn trở của mình khi nghe một cuộc điện thoại đầy nước mắt của học sinh kể về bài văn “lạc đề” hay băn khoăn về một bài báo đặt vấn đề “Văn nghị luận coi chừng... sáo”, rồi những tình huống sư phạm diễn ra trong quá trình dạy học.

Cô Nguyệt Anh tâm sự: “Tôi muốn dạy văn không phải chỉ là dạy tác phẩm văn học trong sách giáo khoa mà là dạy các em cách sống, cách ứng xử, thói quen chia sẻ tình cảm, tình yêu thương, dạy các em biết tìm kiếm thông tin để trình bày, thuyết minh về một điều gì đó mà mình trải qua, có cơ hội để hiểu biết về những gì đã và đang diễn ra xung quanh - Điều đó rất cần khi chúng ta rời mái trường. Dạy văn không chỉ là sự truyền giảng mà còn là sự chia sẻ, trao đổi, tương tác giữa thầy và trò”. Với suy nghĩ như thế, những đề văn nghị luận xã hội của cô Nguyệt Anh luôn khiến học sinh bất ngờ và hứng thú bởi chất liệu đời sống, bởi nó không đao to búa lớn, không đi theo những lối mòn.

Trong “bộ sưu tập” đề văn “lạ” của cô Nguyệt Anh có những đề cô viết xuất phát từ những sự kiện gây ám ảnh, hoặc suy nghĩ cho nhiều người. Ví dụ như sự cố sập cầu Cần Thơ hay sự cố một hoa hậu bị phát hiện chưa tốt nghiệp THPT sau khi đăng quang. Có một đề văn cô Nguyệt Anh bắt đầu bằng chuyện “Một bé trai đùm trong bọc nilông bị bỏ rơi ven quốc lộ 47 qua địa bàn tỉnh Thanh Hóa...” và yêu cầu học sinh trình bày giả định về nguyên nhân.

Với thể loại văn thuyết minh - một thể loại khô khan, thường học sinh lên mạng tìm kiếm thông tin để lắp vào bài văn. Không muốn học sinh nói theo người khác, cô giáo Nguyệt Anh đã cùng các em đi thực tế. Cô cùng các em tham quan quán chả cá Lã Vọng, trò chuyện với chủ quán, xem cách chế biến để các em viết về ẩm thực Hà Nội, hay yêu cầu các em đọc tất cả các thông tin về Văn Miếu, đến từng di tích hồ Gươm để viết bài thuyết trình. Cho học sinh đi thực tế trước khi viết văn là phương pháp riêng của cô. Khi dạy bài “Những cánh buồm”, cô “xui” học sinh viết điều ước lên những con thuyền giấy, cô trò cùng đi thả. Để thuyết minh về một con đường, cô Nguyệt Anh hướng dẫn học sinh tìm đến con đường mang tên danh nhân các em quan tâm để chụp ảnh, phỏng vấn người dân, tìm thông tin về danh nhân đó.

Không có giải pháp hoàn hảo

Một mình một lối đi, cô Nguyệt Anh không tránh khỏi những tình huống nhạy cảm. Vì khi đề nghị học sinh suy nghĩ theo hướng mở là chấp nhận việc các em tự do phát biểu quan điểm, suy nghĩ. Đã có học sinh thẳng thừng nói: “Tại sao lại phải mặc đồng phục khi đi học nhỉ?” khi làm một đề văn liên quan đến việc này. Và trách nhiệm của cô giáo không chỉ dừng lại ở việc ra đề, chấm bài nữa. Khi đó, những lời phê của cô giáo giống như lời trò chuyện, trao đổi và tranh luận với học sinh để em hiểu “không có giải pháp nào hoàn hảo”.

Nhiều tập bài của cô Nguyệt Anh chấm khiến chúng tôi bật cười vì cách “trò chuyện” độc đáo của cô trò, vừa thể hiện một giáo viên nghiêm khắc, kỹ lưỡng, nhưng cũng đầy cảm thông và trân trọng đối với học sinh.

Một số học sinh học cô Nguyệt Anh cho biết: “Lời phê, nhắn gửi của cô với mỗi học sinh đều được cô đánh máy lại cẩn thận thành một bản gửi cho từng học sinh kèm theo bài kiểm tra. Ai cũng có thể biết cô nhận xét gì về bài của mình, đồng thời qua nhận xét của cô với các bạn cũng hiểu thêm nhiều điều”.

Đó là một thành công lớn Trong cuốn “Văn nghị luận ở THCS và THPT”, tác giả Hoàng Dân đã dành một phần để giới thiệu những đề nghị luận độc đáo của cô Nguyệt Anh. Ông gọi những việc làm của cô Nguyệt Anh trong cách ra đề, cách trả bài là “góc thầm lặng” nhưng luôn tạo cho học sinh cơ hội quý giá để thể hiện ý kiến của mình. Còn PGS.TS Trần Nho Thìn, Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn (ĐHQG Hà Nội), nhận xét: “Tôi đánh giá cao về cách tư duy ra đề của cô giáo Đặng Nguyệt Anh trong việc khuyến khích học sinh bày tỏ cái tôi, dám nói lên suy nghĩ, quan điểm của mình về cuộc sống bằng chính sự trải nghiệm của các em. Đó là một thành công lớn!”.

TRỊNH VĨNH HÀ

Cô Nguyệt Anh, đề văn độc đáo, Trường chuyên Hà Nội - Amsterdam, Thư gửi mẹ, xúc động, Nguyễn Trung Hiếu

Chia sẻ:

    

(13)

Rất cần giáo viên như cô
20/11/2011 02:42:53

Cách dạy và ra đề Văn của cô thật sáng tạo. Nhưng thật tiếc khi điểm vẫn bị chấm theo đáp án.
TRẦN TIẾN HÙNG

Đôi điều băn khoăn
19/11/2011 18:55:25

Tôi cho rằng cách ra đề cũng như cách dạy văn của cô Nguyệt Anh đã hướng HS của mình đến với giá trị của cuộc sống, hướng đến đạo làm người. Với những đề như thế này tôi nghĩ HS không phải ngồi cắn bút hay khó nhọc cho những phần mở bài và cô cũng sẽ hiểu được HS mình hơn. Bạn học tôi ngày trước có nhiều truyện ngắn, thơ đăng báo thế nhưng chưa bao giờ được điểm quá 7 trong môn Văn. Phải chăng đề văn theo lối mòn đã gây ức chế cho HS? Tôi ngày trước cũng thích học văn và bài văn của mình tôi thường viết vào những bức xúc của cuộc sống hàng ngày, của những điều mình gặp phải.

Gặp tôi cô dạy văn khuyên tôi: em viết khá nhưng đừng viết theo báo chí vì đi thi sẽ bị thiệt thòi. Tôi không hiểu với cách ra đề "theo lối đi riêng" của mình HS cô Nguyệt Anh có bị thiệt thòi khi đi thi vì cách ra đề thi của ta cũng chưa đổi mới kịp?

Bài văn của cô không lấy điểm để xếp học lực vậy là trong lớp cô vẫn cho các bài theo chương trình, tôi nghĩ như thế thì HS sẽ thêm áp lực nhất là các em năm cuối lớp 12 không chọn khối thi có môn Văn. Tôi mong chương trình có những đổi thay để HS có dịp thể hiện những suy nghĩ của mình.

ĐÀM THỊ XUÂN UYÊN

Dạy và học văn phải hướng đến nhân bản và sáng tạo
19/11/2011 15:36:50

Tôi rất tâm đắc với những đề văn của cô giáo Đặng Nguyệt Anh. Đã đành rằng dạy/học là phải dạy/học kiến thức. Nhưng con người không phải là cái máy và kiến thức học được nếu không được vận dụng sáng tạo thì chỉ là "kiến thức chết"; nếu không hướng đến nhân văn thì những kiến thức đó còn có thể phản tác dụng nữa. Đáng tiếc rằng trong dạy/học của ta hiện nay, không nhiều người làm được như vậy.

Cần nhân rộng những điển hình như cô giáo Đặng Nguyệt Anh với phương pháp dạy/học gợi mở để học sinh không trở thành những "con vẹt" khi học văn mà hướng đến nhân bản, hướng đến sáng tạo. Chúc mừng cô giáo Nguyệt Anh nhân ngày tôn vinh các thầy/cô 20-11.

NGUYỄN THIỆN TÂM

Thích lắm
19/11/2011 14:19:44

Đọc mấy đề văn của cô, em cảm thấy rất thích thú. Ngày xưa đi học cũng không nghĩ nhiều, cứ thầy cô cho đề là hì hục làm. Nhưng lớn hơn một chút, em chợt nghĩ: Chúng ta học môn "tập làm văn", môn "văn học" hay là học môn "tập làm người", môn "người học". Suy cho cùng thì văn học đi ra từ đời sống, văn học phản ảnh cuộc sống.

Và hay biết mấy khi các học sinh cũng đưa được cuộc sống của chúng vào văn? Tự tay các học sinh sẽ làm điều đó chứ không phải là một nhà văn, nhà thơ nào hết.

PHAN VIẾT HUY

Băn khoăn
19/11/2011 14:10:19

Cô Nguyệt Anh ơi, cách dạy sáng tạo, không gò bó của cô chúng tôi thích lắm. Nhưng có một điều chúng tôi băn khoăn, thời khóa biểu theo quy chế của Bộ GD-ĐT phân một tuần 4 tiết văn, mỗi tiết 45 phút, phải dạy hết nội dung kiến thức mà SGK là pháp lệnh. Hơn nữa khi ra đề thi những nhà chuyên môn họ đâu ra dạng đề mở ấy đâu.

Vậy thời gian nào để dạy thêm, dạy và sửa các bài văn nhằm phát huy sáng tạo của học sinh? Ra bài về nhà thì tôi e học sinh đã quá nhiều bài vở của cả các môn khác, liệu có quá tải không ? Thích kiểu dạy của cô nhưng đối với chúng tôi thì cảm thấy khó quá, chỉ phù hợp với mấy trường chuyên thôi.

HOÀNG THỊ THÚY

Chúc cô ngày càng có nhiều học trò giỏi
19/11/2011 13:27:16

Nhân ngày 20/11, kính chúc cô nói riêng và toàn thể các thầy cô giáo thật nhiều sức khỏe và nền giáo dục nước nhà sẽ ngày một tiến bộ hơn.

Đọc bài viết này tôi rất vui, rất xúc động vì từ trước đến giờ tôi chưa từng được làm những bài văn thể hiện bản thân như thế. Tuổi mới lớn cũng như là tuổi trẻ thì lúc nào cũng khao khát được thể hiện, được trình bày quan điểm của mình trước những hiện tượng khách quan tác động vào tâm trí của họ.

Bản thân tôi là một người yêu văn học nhưng mỗi khi nghe nhắc đến việc bình luận, bình giảng tác phẩm văn học thì lại rất là ngán ngẩm, bởi lẽ nó chẳng có gì mới cả. Tôi nghĩ kiến thức giáo khoa thì chỉ nên chiếm 30% số điểm trong một bài làm văn.

Còn lại nên để các cô cậu học trò tự thể hiện cái tôi của mình, mặt khác để tình cảm thầy trò thêm gắn bó, thông cảm cho nhau vì đó là hai thế hệ.

Hãy nhìn cái cách ăn mặc của học sinh bây giờ so với 10 năm về trước thôi đã là một khoảng cách, họ muốn thể hiện mình vậy thì cứ để họ tự do trình bày quan điểm.

Có lẽ do cái tôi bị nén nhiều quá nên có lúc nó bị nổ tung thành những hậu quả nặng nề như những vụ án học sinh đâm bạn, tưới xăng đốt bạn trong thời gian vừa qua.

Khi mỗi cái tôi không có dịp gặp nhau để rồi trò chuyện, cảm thông cho nhau thì lúc bị xúc phạm, chúng sẽ tương tác nhau hình thành nên tội ác.

BÙI TUẤN CƯỜNG

Dạy văn chính là dạy làm người!
19/11/2011 12:26:06

Em chào cô! Là một sinh viên sư phạm, một đồng nghiệp tương lai của cô, em xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất đến những cách làm và suy nghĩ tích cực của cô tròn sự nghiệp trồng người. Tuy dạy môn hóa học nhưng em biết rằng những môn khoa học xã hội đóng vai trò rất lớn đến hình thành nhân cách thế giới quan cho các em học sinh. Em sẽ cố gắng noi theo những cách làm hay của cô trong việc dạy dỗ học sinh sau này. Chúc cô ngày lễ 20/11 vui vẻ, chúc cô có nhiều sức khỏe để dìu dắt các thế hệ học sinh tương lai vững chãi bước vào đời!

NGUYỄN TRẦN BẢO HUY

Thật mới mẻ !
19/11/2011 12:00:04

Bản thân tôi cũng là một giáo viên văn nhưng khi đọc bài báo của Trịnh Vĩnh Hà viết về cô tôi cảm thấy khâm phục cô vô cùng.

Thứ nhất: Sự mới mẻ trong cách giáo dục học sinh ở môi trường sống hiện đại như hiện nay.

Thứ 2: Cô là người tiên phong phá vỡ cách giáo dục áp đặt như trong nhà trường của chúng ta hiện nay,(đi học là chỉ nghe giáo viên giảng và đi theo định hướng của giáo viên chứ không dám nói lên cái tôi cá nhân)

Thứ 3: Cô dám dẫn học sinh đi thực tế để viết bài thuyến minh. Đó là hình ảnh trực quan, sinh động nhất mà không sợ có chuyện gì xảy ra. Và còn nhiều thứ tôi khâm phục cô.

Nói tóm lại cô là giáo viên được phong là" kỹ sư tâm hồn" và dám nghĩ dám làm. Tôi cũng từng đặt câu hỏi cách giáo dục như cô nhưng rồi lại không dám, chỉ vì "sau lũy tre làng".

Tôi mong sau bài viết này có nhiều giáo viên bứt phá trong cách giáo dục học sinh trong nhà trường hiện nay.

Kính chúc cô ngày 20/11 đầy ý nghĩa!

NGUYẾN KIML IÊN

Một nhà giáo tiên phong trong nhận thức và hành động
19/11/2011 11:05:31

- Tôi kính trọng và ủng hộ cách giáo dục của cô Nguyệt Anh. - Văn học không phải là môn nhằm đào tạo nghề . Mà là môi trường để phát triển tư tưởng, nhân cách, nhân văn. Môi trường ấy phải đáp ứng được điều kiện là không gian tự do, dung chứa được sự muôn màu sắc của cái riêng phong phú, đa dạng, đa chiều. Không gian đó phải có thuộc tính là sự sinh động, linh hoạt và phi khuôn khổ để dung chứa sáng tạo. - Ngành giáo dục có trách nhiệm nghiên cứu cải cách môn văn học từ chương trình đến cách thức giảng dạy. Học sinh vừa phải có sân khuôn khổ "để tập những động tác cơ bản" vừa có khung trời không giới hạn để sáng tạo, hình thành tư tưởng, nhân cách riêng.
THANH NGUYÊN